Na przestrzeni ostatnich lat rola prawników przedsiębiorstw przeszła ewolucję od roli wyłącznie wspierającej do roli istotnego partnera dla biznesu. Wiąże się to także z przejmowaniem odpowiedzialności za dodatkowe obszary działania firmy, takie jak compliance, raportowanie korporacyjne czy procesy regulacyjne. Prawnicy przedsiębiorstw wskazują na ogromną rolę nowych technologii w podnoszeniu efektywności ich pracy – za kluczowe rozwiązania uznają elektroniczny obieg dokumentów (84%) i podpis elektroniczny (71%) – wynika z raportu “Prawnicy przedsiębiorstw w centrum procesów biznesowych” przygotowanego przez kancelarię PwC Legal i Polskie Stowarzyszenie Prawników Przedsiębiorstw.

Raport z przeprowadzonego w tym roku badania pokazuje, że przez 10 lat działalności Stowarzyszenia z sukcesem dokonały się spodziewane zmiany. Myślę, że miejsce, w którym obecnie jesteśmy, pozwala nam z satysfakcją stwierdzić, że codzienna praca szefów działów prawnych przedsiębiorstw oznacza się wysokim poziomem profesjonalizmu nie tylko w charakterze doradcy prawnego, ale też w wielu pozaprawnych obszarach biznesu, takich jak zarządzanie zespołem, istotny udział w budowaniu strategii firmy czy wpływ na podejmowanie kluczowych decyzji gospodarczych.

Waldemar Koper, prezes zarządu Polskiego Stowarzyszenia Prawników Przedsiębiorstw

Z badania przeprowadzonego na potrzeby raportu PwC i PSPP wynika, że rola prawnika w przedsiębiorstwie staje się bardziej strategiczna, a sami prawnicy skupiają wiele kompetencji, co pozwala im przejmować odpowiedzialność za kolejne obszary działania. 86% respondentów przyznaje, że praca prawnika przedsiębiorstw wymaga szerszych i bardziej zróżnicowanych kompetencji oraz wiedzy biznesowej niż prawnika kancelarii zewnętrznej, dla którego bardziej charakterystyczne są konkretne specjalizacje. Nie dziwi więc rosnący prestiż profesji prawnika przedsiębiorstwa – takiego zdania jest 67% badanych.

Autorzy raportu podkreślają, że rosnąca rola prawników przedsiębiorstw jest wynikiem co najmniej trzech czynników. Po pierwsze – pojawiło się wiele nowych ryzyk regulacyjnych. Dotychczas związane były one wyłącznie z określonymi branżami, takimi jak np. sektor finansowy czy farmaceutyczny, obecnie jest ich coraz więcej także w innych obszarach gospodarki. W tej sytuacji stabilne oraz efektywne zarządzanie przedsiębiorstwem stwarza konieczność ścisłej współpracy z prawnikami, a od samych prawników wymaga wiedzy znacznie wykraczającej poza kwalifikacje stricte prawnicze. Po drugie – duży wpływ na ewolucję zawodu prawnika przedsiębiorstwa ma również rosnąca odpowiedzialność społeczna i etyczna biznesu. Po trzecie zaś popularyzacja funkcji prawnika przedsiębiorstw oraz wysokie standardy samej pracy łączą się ze zmianami w polskiej gospodarce, jakie zaszły w ciągu ostatniej dekady.

Zawód prawnika przedsiębiorstwa zmaga się obecnie z nowymi wyzwaniami wywołanymi przez pandemię COVID-19. Dostosowanie się do nowych warunków – zwłaszcza konieczność transformacji cyfrowej i wzmacnianie kompetencji cyfrowych – to był i jest warunek zwiększenia konkurencyjności firm i ich działów prawnych. Rola prawników w ramach tego rodzaju reorganizacji jest niezwykle istotna, gdyż każda zmiana procesu poprzez jego rozbudowę o komponent technologiczny wymaga analizy pod kątem regulacji prawnych. W konsekwencji, rolą prawnika staje się wsparcie biznesu w określeniu procesów, które dzięki możliwościom, jakie daje rozwój technologiczny, staną się bardziej efektywne. Równie ważna jest rola prawnika w wyborze rozwiązań technologicznych, które będą odpowiadać na realne potrzeby organizacji, przy jednoczesnym zachowaniu zgodności z wymogami prawnymi.

Cezary Żelaźnicki, partner zarządzający kancelarią PwC Legal

Transformacja technologiczna działów prawnych

Zainteresowanie nowymi technologiami wśród prawników przedsiębiorstw wzrosło w porównaniu z 2016 rokiem. Obecnie 86% respondentów badania twierdzi, że widoczny jest wzrost znaczenia nowych technologii dla działów prawnych. Co ciekawe, prawnicy przedsiębiorstw deklarują dużą otwartość na nowe technologie pod warunkiem jednak, że narzędzia te pozwalają na współpracę z biznesem oraz usprawniają pracę i zwiększają efektywność w tym zakresie. Kluczowym czynnikiem jest tutaj integracja nowych rozwiązań technologicznych z działalnością całego przedsiębiorstwa. Szczególnie pożądana jest implementacja narzędzi, które usprawni pracę na styku dział prawnego i biznesu. Dodatkowo, ¾ badanych oczekuje od technologii efektywności.

W związku z tym, że podstawową rola działu prawnego jest zarządzanie portfolio umów, w tym obszarze należy spodziewać się największej gotowości na inwestycje technologiczne. Przekonanie to znajduje potwierdzenie w odpowiedziach uczestników naszego badania – aż 84% z nich wskazało elektroniczny obieg dokumentów oraz wdrożenie systemów z bazami dokumentów/projektów jako technologie ważne dla efektywnej pracy prawnika przedsiębiorstwa. Ponadto, następne miejsca w tej kategorii zajęło rozwiązanie ściśle związane z procesem wdrożenia elektronicznego obiegu dokumentów, tj. podpis elektroniczny (71% odpowiedzi).

Relacje prawników przedsiębiorstw z kancelariami zewnętrznymi

Z badania wynika, że prawnicy przedsiębiorstw mają coraz większą autonomię w wyborze kancelarii zewnętrznych i dysponują w tym zakresie oddzielnym budżetem. W ponad połowie badanych firm przy wyborze kancelarii zewnętrznych prawnicy nie są związani żadnymi odgórnie ustalonymi wytycznymi (jedynie 1/3 firm ma ściśle określone procedury przetargowe). Ma to szczególne znaczenie, jeśli weźmiemy pod uwagę, że aż 66% (o 6% więcej niż w badaniu z 2016 r.) badanych działów prawnych regularnie współpracuje z zewnętrznymi kancelariami, 31% czyni to sporadycznie, zaś jedynie 3% nie korzysta z tej pomocy.

Nadal najczęściej zlecanymi zadaniami kancelariom zewnętrznym są postępowania sądowe oraz podatki. Wewnętrzne działy prawne najrzadziej zlecają zadania z zakresu compliance, obsługi prawnej zarządu, negocjacji umów, czy e-commerce oraz IT.

W ocenie badanych największą wartością zewnętrznych kancelarii jest specjalizacja w konkretnej dziedzinie. Natomiast czynnikiem, który decyduje o zakończeniu współpracy z zewnętrzną kancelarią jest najczęściej brak efektywności.