Dark patterns – uwaga: manipulacja!
- Automatycznie dodane do koszyka ubezpieczenie produktu? Zgoda na przekazanie danych w miejscu przycisku „dalej”? Niewidoczne koszty wysyłki? To przykłady tzw. dark patterns – dowiedz się o nich więcej na uokikgovpl.
- Dark patterns to praktyki wykorzystujące wiedzę o zachowaniach użytkowników do wpływania na ich decyzje. Stosowane w aplikacjach i na stronach WWW, np. w e-sklepach, wymuszają niezamierzone lub niechciane działania konsumentów.
- Kontrola Komisji Europejskiej i sieci Consumer Protection Cooperation, w tym UOKiK, wykazała, że prawie 40 proc. z 399 e-sklepów różnych branż stosowało co najmniej jedną z trzech sprawdzanych dark patterns: fałszywy liczniki czasu, zwodniczy interfejs, ukrywanie informacji. Dowiedz się więcej o tych działaniach tutaj.
- Komisja Europejska i krajowe organy ds. ochrony konsumentów z 23 państw członkowskich, Norwegii i Islandii (sieć współpracy w zakresie ochrony konsumenta) opublikowały dzisiaj wyniki akcji kontrolnej stron internetowych związanych z handlem detalicznym. Kontrola objęła 399 sklepów internetowych należących do sprzedawców detalicznych oferujących rozmaite produkty: od tekstyliów po artykuły elektroniczne. W trakcie kontroli przyjrzano się również trzem konkretnym rodzajom praktyk manipulacyjnych, które mają skłaniać konsumentów do podjęcia decyzji, które mogą nie leżeć w ich najlepszym interesie, tzw. zwodniczy interfejs. Do takich zwodniczych interfejsów należą: fałszywe liczniki odmierzające czas; interfejsy internetowe zaprojektowane w taki sposób, aby skłonić konsumentów do dokonania zakupu, wykupienia abonamentu lub dokonania innego wyboru, oraz ukryte informacje. Dochodzenie wykazało, że 148 stron internetowych zawierało co najmniej jeden z trzech rodzajów zwodniczych interfejsów.
- Komisarz do spraw wymiaru sprawiedliwości Didier Reynders powiedział: Nasza akcja kontrolna pokazała, że prawie 40 proc. stron internetowych umożliwiających zakupy przez internet stosuje praktyki manipulacyjne, aby wykorzystać podatność konsumentów lub ich oszukać. Takie zachowanie jest oczywiście niewłaściwe i sprzeczne z zasadami ochrony konsumentów. Obecnie dysponujemy już wiążącymi prawnie narzędziami, za pomocą których potrafimy rozwiązywać tego typu problemy. Wzywam organy krajowe, aby wykorzystały swoje możliwości w zakresie egzekwowania przepisów i podjęły odpowiednie działania w celu wyeliminowania owych praktyk. Jednocześnie Komisja dokonuje przeglądu wszystkich przepisów dotyczących ochrony konsumentów, aby dostosować je do ery cyfrowej. Ocenia przy tym, czy takie przepisy odpowiednio regulują problem zwodniczych interfejsów.
- 42 strony internetowe korzystały z fałszywych liczników odmierzających czas i podawały terminy zakupu konkretnych produktów.
- 54 strony internetowe skłaniały konsumentów do dokonania konkretnego wyboru – od wykupienia abonamentu po zakup droższych produktów lub wybór danego rodzaju dostawy – za pomocą grafiki lub opcji wyboru języka.
- Na 70 stronach internetowych ważne informacje były ukryte lub mniej widoczne dla konsumentów. Chodziło m.in. o informacje dotyczące kosztów dostawy, składu produktów lub dostępności tańszej opcji. Na 23 stronach internetowych ukryto informacje w celu skłonienia konsumentów do wykupienia abonamentu.
- Akcja kontrolna objęła również aplikacje na 102 ze skontrolowanych stron internetowych, z których 27 stosowało również co najmniej jeden z trzech rodzajów zwodniczych interfejsów.
- Dalsze kroki
- Organy krajowe skontaktują się z odnośnymi przedsiębiorcami w celu skorygowania ich stron internetowych i podjęcia w razie potrzeby dalszych działań zgodnie z procedurami danego kraju.
- Oprócz tej akcji kontrolnej oraz w ramach szerzej zakrojonych wysiłków podejmowanych przez organy publiczne zrzeszone w sieci współpracy w zakresie ochrony konsumenta w celu wyeliminowania zwodniczych interfejsów Komisja skontaktuje się również z internetowymi przedsiębiorcami zidentyfikowanymi w badaniu z 2022 r. dotyczącym nieuczciwych praktyk handlowych w środowisku cyfrowym i poprosi ich o rozwiązanie stwierdzonych problemów.
- Ponadto Komisja gromadzi uwagi na temat trzech dyrektyw związanych z ochroną konsumentów, aby ustalić, czy zapewniają one wysoki poziom ochrony w środowisku cyfrowym. Mowa o dyrektywie o nieuczciwych praktykach handlowych, dyrektywie w sprawie praw konsumentów oraz dyrektywie w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. Konsultacje publiczne potrwają do 20 lutego 2023 r.
- Kontekst
- Sieć współpracy w zakresie ochrony konsumentów zrzesza organy odpowiedzialne za egzekwowanie unijnych przepisów dotyczących ochrony konsumentów. Działania organów koordynowane są na poziomie unijnym, aby rozwiązywać problemy o charakterze transgranicznym.
- Organy krajowe odpowiadają za egzekwowanie unijnych przepisów dotyczących ochrony konsumentów. Dzięki nowelizacji rozporządzenia w sprawie współpracy w dziedzinie ochrony konsumentów mają one obecnie większe uprawnienia w wykrywaniu nieprawidłowości i podejmowaniu szybkich działań przeciwko nieuczciwym przedsiębiorcom.
- Nowy akt o usługach cyfrowych wprowadzi zakaz stosowania zwodniczych interfejsów na platformach internetowych. Uzupełni on przepisy, takie jak dyrektywa o nieuczciwych praktykach handlowych lub ogólne rozporządzenie o ochronie danych, i tym samym zagwarantuje usunięcie wszelkich luk prawnych, które pozwoliłyby platformom na manipulowanie użytkownikami.
- Ponadto nowa dyrektywa w sprawie lepszego egzekwowania i unowocześnienia unijnych przepisów dotyczących ochrony konsumenta zmieniła unijne instrumenty prawa konsumenckiego, jeszcze bardziej poprawiając ich przejrzystość dla konsumentów dokonujących zakupów w internetowych platformach handlowych.
- Akcje kontrolne prowadzi sieć stosująca zestaw wspólnych kryteriów opracowany przez Komisję Europejską. Na tej stronie dostępne są informacje na temat poprzednich akcji kontrolnych.
- Zródło : UOKiK oraz Komisja Europejska www.
